Bushidou (reż. Yasuo Mikami, 2013) - kolejna perełka wśród filmów samurajskich

蠢動－しゅんどう

SHUNDOU (oryginalny tytuł japoński) 

BUSHIDOU (tytuł międzynarodowy) 

Tytuł polski (przeze mnie sugerowany): 

SAMURAJSKA INTRYGA lub SAMURAJSKIE SZELMY

Reżyseria - scenariusz - montaż - produkcja: 

MIKAMI Yasuo  三上康雄

Strona oficjalna filmu: http://www.shundou.jp/

Dystrybutor: Uzumasa              IMDb

Japońska premiera: 19 października 2013. 

OBSADA:

HIRATakehiro - jako Daihachiro Harada, klanowy instruktor szermierki

KURIZUKAAsahi - jako Takamine Nishizaki, wysłannik sioguna

MEGURO Yūki - jako Juzo Matsumiya, ekspert szermierki Shinkage-ryu, a zarazem agent siogunatu

NAKAHARATakeo - jako Taigo Funase, doradca szambelana

SATŌ Tamao - jako Yuki, siostra Hirokiego Tagawy i narzeczona Saekiego Kimury

WAKABAYASHI Gō - jako Minayoshi Araki, szambelan klanu

WAKIZAKITomohito - jako Hiroki Kagawa, młody, zapalczywy adept szermierki

TROCHĘ WYJAŚNIEŃ TYTUŁEM WPROWADZENIA

Nie powinny odebrać przyjemności, gdyż nie zawierają zbyt wielu spojlerów! 

Rok 1735 w Japonii to mniej więcej połowa okresu rządów Yoshimune [1], 8-go sioguna z rodu Tokugawów, postępowego reformatora [2], usiłującego łagodzić trudności ekonomiczne kraju i zabezpieczać jego ludność przed klęskami żywiołowymi.

Trzy lata wcześniej południowo-zachodnie prowincje Japonii  mocno ucierpiały na skutek klęski  głodu [3]. Starszyzna klanu Inabe, jednego z rodów należących do grupy tozama [4], którego ziemie znajdowały się na tym terenie, w zamiarze szybkiego polepszenia kondycji finansowej swego hanu [5] ukrywa przed władzą centralną część pól uprawnych oraz magazynów. Na teren hanu przebywa jednak  wysłannik siogunatu, niejaki Juzo Matsuyama, oficjalnie pełniący rolę eksperta szermierki, lecz zarazem uważnie lustrujący okolicę, w celu wykrycia prawdy o faktycznych dochodach klanu [6]. Podejrzenia siogunatu są uzasadnione faktem, że w tym hanie przed 12-u laty miała miejsce podobna sytuacja, lecz wówczas klan nie poniósł represji, ponieważ cała winę za to przestępstwo przejął na siebie niejaki Hironoshin Kagawa zeznając, że kierował się prywatnymi korzyściami, i który dla zmycia osobistej hańby popełnił seppuku.

 Agentowi Matsuyamie udaje się odkryć prawdę o obecnej sytuacji, o czym starszyzna klanu dowiaduje się z przechwyconego listu. Zarządcy klanu [7] zdają sobie sprawę z grożących wszystkim poważnych konsekwencji (rozwiązanie klanu, wyroki popełnienia seppuku dla osób uznanych za winne itd.). Chcąc uniknąć tak wielkiego zagrożenia postanawiają zgładzić agenta Matsuyamę, zanim zdoła on przekazać zebrane informacje kolejnemu wysłannikowi siogunatu, wyższemu rangą, który wkrótce ma również przybyć do hanu. Ponieważ jednak uśmiercenie Matsuyamy rzuciłoby na klan dodatkowe podejrzenie, starszyzna knuje ponurą intrygę, mającą sugerować, że Matsumiya zginął w pojedynku szermierczym, który wyniknął na tle urazy osobistej...

W miarę rozwoju akcji w sprawę tę zostaje wciągniętych coraz więcej niewinnych, nieświadomych tej intrygi osób, które stają się kolejnymi kozłami ofiarnymi dlatego tylko, że rzeczywiści sprawcy przestępstwa usiłują się wywinąć od zasłużonej kary ...

Film ujawnia  hipokryzję władzy, która się przejawiała w sprzeczności  postaw jej przedstawicieli:  podczas gdy samurajskiej młodzieży wpajano zasady etycznego postępowania, godnego wojowników (tzw. bushidō - jak brzmi międzynarodowy tytuł tego filmu), to starszyzna, która wszystkie te zasady powinna już dawno mieć "we krwi" zachowuje się niegodnie: nie dość, że łamie obowiązujące prawo, zasłaniając się dobrem klanu, to następnie postępuje w dwójnasób nikczemnie: w obawie przed poniesieniem własnej odpowiedzialności posługuje się podłą intrygą (shundō - z godnie z oryginalnym tytułem filmu), traktując poddanych instrumentalnie i łamiąc elementarne zasady moralne.

Widz nastawiony refleksyjnie łatwo jednak zauważy, że film ten, choć osadzony w konkretnych realiach historycznych, wskazuje raczej na zjawisko o charakterze uniwersalnym, ponadczasowym, że dotyczy ono nie tylko okresu feudalizmu i bynajmniej nie tylko Japonii - że władza postępuje w podobny sposób na całym świecie i od niepamiętnych czasów. Historia opowiedziana w tym filmie tę odwieczną regułę znakomicie egzemplifikuje. Film pokazuje również jak jedno choćby pójście na kompromis ze złem może pociągnąć za sobą cały łańcuch fatalnych następstw.

[1] TokugawaYoshimune [2] Reformy okresu Kyōhō - pierwsza z czterech znaczących reform przeprowadzonych w okresie rządów Tokugawów, mających na celu poprawię sytuacji ekonomiczno-społecznej w kraju. More  [3] Klęska głodu okresu Kyōhō - jedna z kilku wielkich klęsk głodu obejmujacych znaczne obszary kraju, jakie miały miejsce w okresie rządów Tokugawów. Przyczyną tej konkretnie klęski były roje owadów, podobnych do szarańczy, które zniszczyły ok. 90% upraw w okolicach Wewnętrznego Morza Japońskiego [4] tozama - klan tzw. zewnętrzny. Więcej  [5] han - książęce lenno feudalne w Japonii, główna siedziba klanu. Więcej [6] Opodatkowanie klanów - dochody klanów nie były bezpośrednio opodatkowane, natomiast musiały one świadczyć wiele usług na rzecz siogunatu i współfinansować jego przedsięwzięcia. Wielkość tych okresowych świadczeń zależała od szacowanej dochodowości hanu (kokudaka).  [7] Starszyzna klanu, zarządcy hanu - pod nieobecność księcia (daimyō), głowy klanu i faktycznego władcy hanu, sprawami lenna zarządzał wyznaczony przez niego pełnomocnik jōdai , zwany też karō (kasztelan, szambelan) wraz z gronem doradców. More

DODATKOWE KOMENTARZE i OCENA FILMU

Jest to film historyczny jidaigeki, film typowo samurajski, mocno jednak różniący się od pospolitych filmów tego rodzaju, zwanych po japońsku chanbara. W przypadku tego filmu reżyser obrał sobie cel o wiele bardziej ambitny niż dostarczenie widzowi prostej rozrywki.

Pierwsza część filmu może się wydawać nieco rozwlekła, zwłaszcza dla widza oczekującego od razu gorących wrażeń. Zarysowanie tła historycznego, nakreślenie okoliczności charakterystycznych dla okresu w jakim się rozgrywa, było jednak niezbędne, jako że problemy polityczne, ekonomiczne i moralne przedstawione w tym filmie są dosyć skomplikowane - zwłaszcza dla widzów niezbyt zaznajomionych z historią i tradycyjną kulturą Japonii. Uważam, że reżyser dość dobrze dał sobie z tym radę, nie popadając w nadmierne dłużyzny, a zarazem rekompensując to widzowi pięknymi ujęciami wnętrz i krajobrazów. Zdjęcia do tego filmu kręcono w kilku historycznych obiektach, m.in. w zabytkowym mieście zamkowym Iga, w górskiej prefekturze Mie, co potrafiono dobrze wykorzystać. W tej części reżyser zawarł również kilka scen obyczajowych, tak więc widz może obserwować na przykład, jak w owych czasach zachowywała się względem siebie para narzeczonych i jak odnosili się do siebie ludzie. Do bardziej dynamicznych scen w tej części filmu należy przedstawienie metod samurajskiego treningu oraz walk sparingowych przy użyciu drewnianych mieczy bokken, co - jak w tym filmie pokazano - mogło powodować poważne kontuzje.

Natomiast w drugiej część filmu - kiedy fabuła jest już zawiązana i dla widza staje się coraz bardziej zrozumiałe o jaką intrygę w tym filmie się rozchodzi - akcja zaczyna się toczyć w znacznie szybszym tempie. Pomimo że rozwój wydarzeń będzie dość łatwy do przewidzenia, to reżyser trafnie potrafił pokazać jeszcze, wcale już nie tak oczywiste ich konsekwencje.

Od połowy mniej więcej filmu widzowie, nawet ci najbardziej spragnieni akcji, nie mogą już na jej tempo narzekać: ta część jest aż do końca wypełniona walkami i pościgami. Walki, które toczone są przy użyciu mieczy i włóczni, zostały znakomicie wyreżyserowane i dość zręcznie zagrane. Nic w tym dziwnego, gdyż opiekę choreograficzną nad tą ważną częścią dla filmu samurajskiego sprawował Hiroshi Kuze, który obecnie jednym z najlepszych specjalistów od takich właśnie filmowych walk.

Spośród wcześniejszych dokonań Hiroshiego Kuze w tej dziedzinie warto wymienić opracowanie choreografii walk do następujących filmów: (1990) 天と地と Ten to Chi to | Heaven And Earth | (KADOKAWA ) (1999) 雨あがる Ame agaru | After the Rain | Po deszczu (KOIZUMI) (2002) たそがれ清兵衛 Tasogare Seibei | The Twilight Samurai (YAMADA) (2002) 海は見ていた Umi wa miteita | The Sea Is Watching (KUMAI) (2007) Silk (Girard) (2008) 隠し砦の三悪人 THE LAST PRINCESS Kakushi Toride no San Akunin Za Rasuto Purinsesu | Hidden Fortress: The Last Princess (HIGUCHI) (2008) Ichi (SORI) (2010) 必死剣　鳥刺し Hisshiken torisashi | Sword of Desperation (HIRAYAMA)

Warto zwrócić uwagę, że walki pokazane w tym filmie rozgrywane są w tempie rzeczywistym, że wiele z nich pokazano w pełnych planach, bez nadmiaru zbliżeń, cięć i montażu, oraz - prawdopodobnie - bez stosowania technik CGI (obecnie często nadużywanych w filmach akcji). Widać, że aktorzy biorący udział w tych walkach mają pojęcie jak bronią samurajską się posługiwać (chociaż może nie wszyscy).

Ciekawostką związaną z tym filmem jest to, że używano w nim mieczy specjalnie do tego celu skonstruowanych (miecze takie, do treningu kendo kata lub iaidō można nabyć w sklepie on-line Tozandō).

Strona artystyczna tego filmu, a zwłaszcza zimowe pejzaże, potrafią chyba zadowolić nawet najbardziej wybrednych filmowych estetów. Mnie osobiście urzekła wyciszona konwencja kolorystyczna, bardzo stosowna do zdjęć plenerowych w zimowej scenerii i pasująca do klimatu tego filmu, jak również oszczędność w kreowaniu krwawych efektów; w zamian w ramach scenerii lub w formie przerywników stosowana jest ciekawa, nastrojowa symbolika (zimny blask księżyca i głowni mieczy, oraz przeciwstawny mu żar płonących drewien, płomieni świec i lampionów). Nastrój filmu potęguje przemyślne w wielu scenach oświetlenie, za które odpowiadał Takaaki Miyanishi.

Uwagę zwraca starannie dobrana obsada i dobra gra aktorów, którzy doskonale sprawdzili się w swoich rolach. Na szczególne wyróżnienie zasługuje Takehiro Hira, grający jednego z głównych bohaterów, klanowego instruktora szermierki, mistrza miecza, który pasjonuje się duchem bushido. Również Tomohiko Wakizaki, obsadzony w roli porywczego młodego samuraja, stanął na wysokości zadania, zwłaszcza w scenach ucieczki i przejmujących dreszczem walk na śniegu.

Dramatyczną wymowę filmowych wydarzeń podkreśla dość nietypowe tło muzyczno-dźwiękowe, którego autorem i wykonawcą jest zespół japońskich bębniarzy Wadaiko Hiryu. Nad dźwiękiem, odgrywającym w tym filmie wręcz niesamowitą rolę, czuwał Shinichi Ito.

Jest to film samurajski, ale z ambicjami kina moralizującego oraz psychologicznego - nie ma w nim uproszczeń, z jakimi często mamy do czynienia w zwykłych filmach typu chanbara.

Zaletą tego obrazu jest ukazanie problemów w ich złożoności, jak również zmienności ludzkich postaw w zależności od sytuacji. Poznajemy w nim postacie z różnych szczebli hierarchii samurajskiej i klanowej, wzajemne ich relacje oraz racje jakimi się kierują. Film dobrze obrazuje zmienność motywacji leżących u podstaw ludzkiego działania, następującą w wyniku niekorzystnego rozwoju wydarzeń.

Ciekawą sprawą w konstrukcji tego dzieła filmowego jest również to, że nie posiada ono jednego głównego bohatera. Jest w nim raczej kilka postaci centralnych, które kolejno - w miarę rozwoju akcji - wychodzą na plan pierwszy: najpierw są to szambelan i jego doradca, następnie dwaj młodzi samuraje (z których jeden stanie się "kozłem ofiarnym" oraz jego przyjaciel, samuraj-księgowy, ofiara raczej przypadkowa). Na końcu filmu postacią centralną staje się klanowy instruktor szermierki.

Wizerunek wszystkich tych postaci jest szczery i uczciwy: żaden z filmowych bohaterów nie jest osobą nieskazitelną, pokazane są zarówno ich zalety, jak i wady.

Młodzi samuraje pokazani są jako naiwni, łatwowierni i porywczy; co ciekawe, kilku spośród nich to samuraje-biurokraci, a tylko nieliczni dobrze władają bronią.

Starszyzna klanu stara się działać dla dobra klanu, oszukując w tym celu władzę centralną (siogunat) - w momencie kiedy widz się o tym dowiaduje, trudno mu jeszcze ocenić ich moralną postawę ...
Ocena ta klaruje się dopiero wtedy, gdy ci sami ludzie, którzy wcześniej wygłaszali morały, stają w obliczu osobistego zagrożenia, a gdy zanosi się na to, że poniosą konsekwencje swoich działań - wówczas, pragnąc uniknąć własnej odpowiedzialności, postępują w sposób coraz to bardziej nikczemny, wyznaczając "kozła ofiarnego"  ... w dodatku z grona osób, wobec których klan ma moralne zobowiązania.

Yasuo Mikami, jako reżyser a zarazem autor scenariusza dokonuje całego szeregu volt, wywołując u widza często dysonans poznawczy, co dla tego rodzaju filmów jest raczej nietypowe: nie ma w nim charakterów jednoznacznych, złych lub dobrych od samego początku do końca. Nawet obrazując postacie sprawców całego zła (są to szambelan, jeden członków jego rady oraz uległy im klanowy instruktor szermierki) nie przedstawia ich jako ludzi z gruntu niedobrych - oni zdają sobie sprawę, że czynią źle i z tego powodu przeżywają dylematy moralne. Dzięki dobrej reżyserii oraz umiejętnej grze aktorskiej wszystko to zostało dokładnie pokazane.

Niestety, nie jest to film całkowicie wolny od wad, co obniża nieco jego ostateczną ocenę. 

Można się jeszcze pogodzić z kilkoma scenami, które wydają się nieco przydługie.
Gorszą wadą są słabe momenty scenariusza: pojawiają się one wtedy, kiedy jego autor nagina logikę poszczególnych wątków tak, by pasowały do przyjętej przez niego koncepcji ogólnej. Nie potrafię zrozumieć na przykład: dlaczego do pokazowej walki treningowej, mającej się odbyć w obecności starszyzny hanu, klanowy instruktor wybrał tak nierównych sparingpartnerów: żaden doświadczony nauczyciel czegoś takiego by nie zrobił, bo przecież niekorzystny efekt takiej walki, a nawet jej skutek był łatwy do przewidzenia!

Również nie bardzo mnie przekonują powody niechęci, jaką ekspert miecza, Matsumiya, przejawiał w stosunku do młodego Hirokiego Kagawy. I odwrotnie: nie wiadomo skąd u niego się brała sympatia wobec Kusaki, innego młodego samuraja. Jeśli chodzi o przyczynę jego niechęci do Harady, to poważniejszym ze strony porywczego chłopaka wykroczeniem był fakt, że rozpoczął on walkę z Kusaką bez zwrócenia się o pozwolenie, aniżeli to, że w trakcie walki sparingowej podstawił nogę swojemu przeciwnikowi (w treningu kenjitsu, traktowanym w tamtych czasach jako zaprawa bojowa, taka właśnie technika bywała stosowana, natomiast została ona zabroniona dopiero we współczesnym sporcie jakim jest kendo!). W tym kontekście zarówno podłoże, jak i rozwój konfliktu pomiędzy młodymi samurajami nie wyglądają zbyt przekonująco.
Inną niekonsekwencją scenariusza jest przyśpieszona metamorfoza umiejętności szermierczych Hirokiego Kagawy: umiejętności jakie on zaprezentował w swej pierwszej filmowej walce były znacznie niższe od tych, jakimi się wykazał pod koniec tego samego filmu. Co prawda walczył on później o swoje życie, jednak różnica czasowa była zaledwie kilkudniowa, a na dodatek przeciwnika miał już nie jednego, lecz kilkunastu.

Dwa poważniejsze moje zarzuty dotyczą już nie tyle samego filmu, co zabiegów komercyjnych wokół niego dokonanych:

1. oryginalny, japoński tytuł filmu to Shundou (Shundō) - co w języku japońskim oznacza intrygę, podłość, szelmostwo, nikczemność. Taki tytuł znakomicie oddaje sens przekazu, jaki ten film zawiera. Natomiast nadany mu tytuł międzynarodowy Bushidou (Bushidō), ma raczej niewielkie odniesienie do treści i wymowy całego filmu - w rezultacie tylko spotęguje istniejące już zamieszanie wokół rozumienia tego terminu, zwłaszcza wśród publiczności światowej, przydając temu pojęciu dalszych, pejoratywnych skojarzeń. 
2. Film ten jest reklamowany jako posiadający najlepszą obsadę i ekipę tworzącą japońskie filmy historyczne:

Jestem w stanie zaakceptować pewne względy komercyjne, ale jest w tym odrobina - co najmniej! - przesady. Owszem, film został całkiem dobrze zrealizowany i całkiem nieźle zagrany - przez co nawiązuje on do najlepszych tradycji tego gatunku i co stawia go w czołówce współczesnego filmu samurajskiego, a jednak ...

Osobiście oceniam ten film "zaledwie" na 8,5/10. Czy to dużo, czy mało? 

W moim osobistym rankingu ocena taka stawia go w jednym rzędzie z kilkunastoma wybitnymi dziełami kina samurajskiego (ale nie całego kina jidaigeki, bo ten termin ma znacznie szerszy zasięg). Natomiast listę porównywalnych filmów typowo samurajskich pozwolę tu sobie podać:

• (1935) 丹下左膳余話　百万両の壺 Tange Sazen Yowa: Hyakuman Ryō no Tsubo | Tange Sazen and the Pot Worth a Million Ryo (YAMANAKA)
• (1937) 人情紙風船 Ninjō Kami Fūsen | Humanity and Paper Baloons (YAMANAKA)
• (1955) 血槍富士 Chiyari Fuji | Bloody Spear on Mt Fuji (UCHIDA)
• (1958)  隠し砦の三悪人 Kakushi toride no san akunin | The Hidden Fortress | Ukryta forteca (KUROSAWA)
• (1963) 武士道残酷物語 Bushidō zankoku monogatari | Cruel Tales of Bushido (IMAI)
• (1963) 十三人の刺客 Jūsannin no shikaku | Thirtee Assassins (KUDO)
• (1964) 大勝負 Dai satsujin | Great Killing (KUDO)
• (1964) 三匹の侍 Sanbiki no Samurai | Three Outlaw Samurai (GOSHA)
• (1965) 侍 Samurai | Samurai Assassin (OKAMOTO)
• (1966) 十一人の侍  Jūichinin no Samurai | Eleven Samurai (KUDO)
• (1966) 大菩薩峠 Dai-bosatsu Tōge | Sword of Doom | Miecz zagłady (OKAMOTO)
• (1969) 御用金 Goyōkin | Official Gold | Honor samuraja (GOSHA)
• (1969) 人斬り Hitokiri | Tenchu (GOSHA)
• (1969) 斬る Kiru | Kill! (OKAMOTO)
• (1978) 赤穂城断絶 Akō-jō danzetsu | Swords of Vengeance | 47 mieczy zemsty - upadek zamku Ako (FUKASAKU)
• (2006) 武士の一分 Bushi no Ichibun | Love and Honor | Miłość i honor (YAMADA)
• (2010) 十三人の刺客 Jūsannin no shikaku | 13 Assassins (MIIKE)
• (2010)  最後の忠臣蔵 Saigo no Chuushingura | The Last Chushingura (SUGITA)

Pozostaje jednak wciąż jeszcze kilka filmów samurajskich, do poziomu których - w mojej opinii - Yasuo Mikami nie zdołał dosięgnąć. Należą do nich arcydzieła filmowe Akiry Kurosawy, takie jak: 

• (1954) 七人の侍 Shichinin no samurai | Seven Samurai | Siedmiu samurajów (KUROSAWA)
• (1957) 蜘蛛巣城  Kumonosu-jō  | Throne of Blood | Tron we krwi (KUROSAWA)
• (1961) 用心棒 Yōjinbō | Yojimbo| Straż przyboczna (KUROSAWA)
• (1962)  椿三十郎 Tsubaki Sanjūrō | Sanjuro | Sanjuro, samuraj znikąd (KUROSAWA)
• (1980) 影武者 Kagemusha | Sobowtór (KUROSAWA)(1985) 乱  Ran (KUROSAWA)

oraz Masaki Kobayashiego, takie jak:

• (1962) 切腹 Seppuku | Harakiri (KOBAYASHI)
• (1967) 上意討ち 拝領妻始末 Joiuchi hairyo tsuma shimatsu | Samurai Rebellion | Bunt (KOBAYASHI).

Wyżej od Bushidou stawiam również inne arcydzieło, ostatni film Kenji'ego Misumi: 

• (1974) 狼よ落日を斬れ　風雲・激情篇　怒濤篇 Okami yo rakujitsu o kire; Fuun-hen, Gekijo-hen, Doto-hen |  The Last Samurai (MISUMI)

Z bardziej współczesnych filmów samurajskich za nieco lepsze uważam: 

• (1999) 雨あがる Ame agaru | Po deszczu (KOIZUMI)
• (2002) たそがれ清兵衛 | The Twilight Samurai |  Samuraj Zmierzch (YAMADA)
• (2003) 壬生義士伝 Mibu Gishi Den | When the Last Sword Is Drawn | Gdy dobyto ostatni miecz (TAKITA).

Oceniając film Bushido warto jednak pamiętać, że jest to właściwie debiut reżyserski Yasuo Mikami, byłego przemysłowca, twórcy bez większego doświadczenia filmowego. Jak również to, że jest to jego dzieło w pełni autorskie (scenariusz, reżyseria, montaż) - oraz to, że film powstał jako produkcja niezależna, poza wielkimi wytwórniami filmowymi.

W którymś z wywiadów twórca filmu wypowiada się następująco: 「自分の観たい時代劇映画がないから自分で作る」"Ponieważ nie ma już filmów kostiumowych, które jakoś szczególnie chciałbym oglądać, więc pomyślałem po prostu, że sam sobie muszę jakiś nakręcić". Projekt powstał w oparciu o pierwowzór tegoż samego autorstwa, nakręcony w roku 1982 na taśmie 16mm, również w ramach kina niezależnego. 

Należałoby zatem życzyć sobie i światowej widowni, aby pan Yasuo Mikami pomnożył swój wkład do japońskiej kinematografii, a najlepiej - kontynuując swą pracę dla dobra gatunku jidaigeki, a w nim kina samurajskiego ... 

Ja natomiast ja polskiej widowni życzę, by film ten pojawił się w rodzimych kinach lub w telewizji - albo chociaż w polskiej wersji dvd ... bo  każdy miłośnik filmu samurajskiego na pewno powinien go obejrzeć!

TRAILER

http://www.youtube.com/watch?v=zmLJkVtbHW4

さや侍 Saya-zamurai | Samuraj bez miecza | Scabbard Samurai

Reżyseria:
Hitoshi MATSUMOTO

Scenariusz:
Mitsuyoshi TAKASU, Tomoji HASEGAWA, Kôji EMA, Mitsuru KURAOTO, Itsuji ITAO, Hitoshi MATSUMOTO

Obsada:
Takaaki NOMI (Kanjuro Nomi), Sea KUMADA (Tae), Ryou (Oryuu), Rolly (Pakyun), FUKKIN Zen-Nosuke (Gori Gori), Itsuji ITAO (Kuranosuke), Tokio EMOTO (Heikichi), Jun KUNIMURA (władca klanu)

Produkcja: Japonia, 2010
Czas trwania: 103 min.


**********************************************************************************************************************
Tym razem mam przyjemność zapowiedzieć "występ" gościnny - Radosław pragnie się podzielić się z nami swoją recenzją tego dość nietypowego filmu samurajskiego...
**********************************************************************************************************************

Muszę przyznać, że do tego filmu podchodziłem z pewną nieśmiałością - i to od samego początku ... No bo jak to możliwe? Film niby samurajski, a bez krwawych jatek i żadnego w nim nawet pojedynku? A do tego jeszcze komedia? Nie..! Coś takiego nie mogło chyba się udać...

Reżyser tego filmu, Hitoshi Matsumoto, znany jest w Japonii głównie z komediowego TV show - coś a'la nasz Szymon Majewski - choć ma on w swoim dorobku również dzieła fabularne, komedię sci-fi Big Man Japan (2007) i komedię fantasy Symbol (2009). Do trzeciego ze swoich filmów Matsumoto zaprosił Takaaki'ego Nomi, jednego z aktorów prowadzonego przez siebie TV show, który do głównej roli w tego rodzaju produkcji nadawał się idealnie - głównie ze względu na mimikę twarzy i dziwaczny, wręcz patetyczny wygląd.

Historia wydaje się być prosta - oto stary samuraj, ojciec kilkuletniej dziewczynki, postanowił po śmierci swojej żony wyrzec się miecza i opuścić swój klan, co było traktowane jako ciężkie przestępstwo, zagrożone karą śmierci. Niestety, uciekinier zostaje złapany, jednak może uniknąć tej kary, jeśli wykona proste z pozoru zadanie: musi sprawić, by synek władcy klanu, posmutniały po śmierci swej matki, choć raz się uśmiechnął. Skazaniec ma na to 30 dni, a każdy dzień to jedna próba... Zadanie wydaje się banalne, ale co, jeśli mu się to nie uda - tak jak kilkunastu poprzednim ...?

Matsumoto korzysta z talentu i groteskowego wyglądu Nomiego w pełni, eksploatując go aż do bólu. Niektóre pomysły są naprawdę śmieszne (choć niektóre może śmieszą tylko Japończyków ?) ... od dawna wiadomo, że każda nacja ma specyficzne poczucie humoru. Moim zdaniem pewne sceny są też zbyt długie, gdzieniegdzie brakuje dynamiki, jednak nie przeszkadza to w śledzeniu ciekawej historii.

Niesamowitą rolę odegrała mała aktoreczka, Sea Kumada, w roli Tae, córki filmowego samuraja-pacyfisty. Śmiało można powiedzieć, że ta śliczna dziewczynka "ukradła" film tytułowemu bohaterowi, samurajowi Kanjuro. W każdej scenie jest ona autentyczna, gra całą sobą tak, że chciałoby się z nią pobawić, a najlepiej przytulić i pomóc w rozwiązaniu problemu. Mimo że czasami bywa nieznośna (podobnie jak inne córki dla swoich tatusiów), jednak w gruncie rzeczy bardzo go kocha i zapewne zrobiłaby wszystko, by tylko ojca uratować...

Pomysł był prosty: pokazać 30 prób, stopniowo zwiększając ich kaliber, aby utrzymać historię ciekawą do samego końca. Trzeba przyznać, że w pewnym momencie zaczyna to być nużące - może na skutek postawy głównego bohatera, pełnej rezygnacji? Wkrótce jednak to wrażenie okazuje się mylące: z coraz większą uwagą zaczynamy obserwować jego niesamowitą determinację i poświęcenie (np. ta scena, w której stara się pokonać różne przeszkody by dostarczyć swemu panu luksusowe ciastko). Ciekawe jest i to, że mimo przyjętej konwencji komediowej, udało się reżyserowi zbudować rosnące napięcie, dzięki czemu widz przeżywa emocje samego końca.

Jest to film o miłości, oddaniu i honorze, piękny i wzruszający do samego końca. Może trudno uwierzyć, ale oglądając tę komedię można się popłakać... Polecam więc gorąco!

Radosław

Oficjalna strona filmu

Napisy polskie:

POSKARAMIANIE SAMURAJÓW - według Eiko Ikegami

Poskromienie samurajów. Honorowy indywidualizm i kształtowanie się nowożytnej Japonii
Autorka: Eiko Ikegami (profesor z Yale University)
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Oprawa miękka, stron 430
ISBN: 978-83-233-3032-5

The Taming of the Samurai. Honorific Individualism and the Making of Modern Japan
Harvard University Press
ISBN: 978-0674868090


Nie opisuję zawartości tej książki, bo sam jej tytuł i podtytuł z grubsza to określa - z opisami można się również zapoznać na stronach, do których prowadzą powyższe linki.
Od siebie dodam jedynie, że stanowi ona znakomite uzupełnienie popularnych podręczników historii, dzięki dokładnemu opisowi roli, jaką w dziejach Japonii tego kraju odegrała warstwa wojowników samurajskich. Autorka doskonale wyjaśnia, jak ta rola zmieniała się historycznie - a nawet to, co do dziś z tego pozostało.

Książkę tę właśnie kupiłem, jednak jeszcze jej nie czytałem ... kilka dni musi upłynąć, zanim do mnie dotrze, z Polski do Irlandii ...  
Dlaczego więc już teraz o niej piszę i  jak w ogóle śmiem polecać ją komukolwiek ?
Otóż ... książkę tę mam już od dawna, tyle że w oryginale - i wyznaję, że należy ona do moich ulubionych w tym temacie. Wracam do niej bardzo często, zwłaszcza podczas opracowywania własnych publikacji. Nie tylko dlatego, że zawiera ogromną ilość informacji, i że można polegać na zawartym w niej materiale (takich książek jest przecież całkiem sporo!), lecz przede wszystkim ze względu na ciekawy i przystępny sposób prezentowania zagadnień, nawet tych najbardziej skomplikowanych...
Ucieszyłem się zatem bardzo, kiedy tylko się dowiedziałem, że została przetłumaczona na język polski, dzięki czemu będzie teraz dostępna dla szerszych kręgów czytelników w naszym kraju. Również dlatego, że teraz będę mógł (ze spokojnym sumieniem!) odsyłać właśnie do niej czytelników swojego blogu, czy innych publikacji :)
Książkę tę więc polecam każdemu, kto tylko interesuje się historią Japonii i jej tradycyjną kulturą - również fanom filmów samurajskich, które na swój obrazowy sposób sprawy te ilustrują. Książka ta może stanowić doskonałe uzupełnienie kina jidaigeki - jako że potrafi dobrze wyjaśnić to, co w nim się pokazuje.

A co do innych książek, to zapraszam na swoją półkę w Anobii ...

KATAOKA CHIEZŌ – „ojciec chrzestny” kina samurajskiego

Urodzony 30 marca 1903 roku, zmarł niemal dokładnie 80 lat później – 31 marca 1983. Jego prawdziwe imię i nazwisko to Masayoshi Ueki, natomiast Chiezō KATAOKA to jego pseudonim artystyczny, którego japońska pisownia wygląda następująco: 片岡千恵蔵

Chiezō KATAOKA to japoński aktor i producent filmowy, którego 50-letni dorobek artystyczny stanowi ponad 300 filmów. W większości są to filmy jidaigeki, głównie samurajskie. Nie chodzi jednak o ich ilość, a raczej o znaczenie, jakie filmy z udziałem Kataoki miały dla rozwoju gatunku tego gatunku, gdyż jego filmowe dokonania wywarły znaczący wpływ zarówno na treść, jak i formę japońskich filmów historycznych - przez bardzo długi okres czasu, bo począwszy od lat 30-tych, aż po lata 70-te XX wieku.

Chiezō wychowywał się w Tokio, gdzie już jako dziecko praktykował w grupie teatralnej kabuki. Karierę w filmie rozpoczął w roku 1927, w wytwórni Makino Film Productions, jednak wkrótce utworzył własne niezależne studio Chiezō Productions - bowiem zamierzał nie tylko grać w filmach, ale również mieć wpływ na ich kształt artystyczny oraz przesłanie, daleko wykraczające poza dostarczanie prostej rozrywki. W tym celu znacznie wzbogacił repertuar granych przez siebie postaci: nie ograniczał się do klasycznych „samurajów-wojowników”, ani do „samurajów-sztywniaków”, czyli możnowładców i różnych oficjeli, lecz poszerzył tę gamę o typ „samurajów-wieśniaków”, „samurajów-przebierańców” (np. w roli detektywów lub zamaskowanych mścicieli), wynędzniałych i cynicznych roninów. Kataoka grał również postacie wywodzące się z innych klas społecznych, np. zbuntowanych chłopów (np. Chuji Kunisada), nonszalanckich gangsterów yakuza (np. Jirochō no Fuji), a nawet pospolitych włóczęgów. Kreowanym przez siebie postaciom nadawał bardziej „ludzki” wymiar, przydając im cechy tak „pospolite”, jak nieporadność czy nieudolność, podstępność czy przebiegłość, poczucie strachu czy beztroskiego humoru itp.
Wymowa filmów Kataoki ma często zacięcie krytyczno-satyryczne, choć nie wahał się nawet ocierać o lirykę i sentymentalizm; eksperymentował również z samurajskim filmem … muzycznym (The Singing Lovebirds, 1939).
Wytwórnia filmowa Kataoki działała samodzielnie do roku 1937, kiedy stała się częścią innej, większej, Nikkatsu. U niego rozpoczynali swoją karierę tacy reżyserzy jak Hiroshi INAGAKI i Mansaku ITAMI. Niestety, większość filmów zrealizowanych przez ten nowatorski team twórczy przed rokiem 1945, nie przetrwała zawieruchy wojennej lub została zniszczona później, przez amerykańskich cenzorów okupacyjnych. Ocalały nieliczne ich dzieła, jednak pozostała ich większość jest znana wyłącznie z tytułów i relacji, a niektóre z ocalałych fragmentów.

Wybrane filmy, charakterystyczne dla tego okresu:

(1931) 瞼の母 Banba no Chutarō: Mabuta no haha | In Search of Mother a.k.a. Memories of Mother (Hiroshi INAGAKI)
(1932) 旅は青空 Tabi wa aozora | Travels under the Blue Sky (Hiroshi INAGAKI)
(1932) 国士無双 Kokushi musō | The Peerless Patriot (Mansaku ITAMI)
(1936) 赤西蠣太 Akanishi Kakita | Capricious Young Man (Mansaku ITAMI)
(1939) 鴛鴦歌合戦 Oshidori utagassen | Singing Lovebirds a.k.a. Samurai Musical (Masahiro MAKINO)
(1942) 維新の曲 Ishin no kyoku | lit.: Restoration Song (Kiyohiko USHIHARA)
(1942) 独眼龍政宗 Doku-ganryu Masamune | Hawk of the North (Hiroshi INAGAKI)
(1944) 土俵祭 Dohyo matsuri | Sumo Festival (Santaro MARUNE)

(1939 - reż. Masahiro MAKINO)
鴛鴦歌合戦
Oshidori utagassen
Singing Lovebirds a.k.a. Samurai Musical

(1944 - reż. Santaro MARUNE)
土俵祭
Dohyo matsuri
Sumo Festival






Natychmiast po zniesieniu amerykańskiego zakazu produkcji filmów samurajskich, Chiezō Kataoka przystąpił do nadrabiania zaległości w dziedzinie jidaigeki. W tym czasie był już nie tylko aktorem, ale zasiadał również w radzie programowej wytwórni Toei, specjalizującej się w filmach tego gatunku. Ponownie przywołano na ekran wielkie tematy, takie jak Chushingura (Akō rōshi), Daibosatsu tōge (Souls in the Moolight), krwawe rozrachunki z okresu Bakumatsu (korpus Shinsengumi). Reżyserzy tworzyli nowe filmowe wzorce tych wydarzeń, a Kataoka wizerunki postaci biorących w nich udział. Wszystko to było później wielokrotnie powielane przez innych twórców filmów jidaigeki.

W latach 50-tych, już jako aktor w pełni dojrzały, Chiezō Kataoka owocnie współpracował z reżyserami Tomu UCHIDĄ i Eiichi KUDŌ, realizując z nimi kilkanaście niezapomnianych filmów.

(1950) 俺は用心棒 Ore wa yojinbō | I Am a Bodyguard (Hiroshi INAGAKI)
(1950) 千石纏 Sengoku matoi | (Masahiro MAKINO)
(1951) 八つ墓村 Yatsu haka-mura (Sadaji MATSUDA)
(1952) 赤穂城 Akō-jō (Ryo HAGIWARA)
(1952) 続赤穂城 Zoku Akō-jō (Ryo HAGIWARA)
(1953) 宮本武蔵　金剛院の決闘 Miyamoto Musashi - Kongoin no kettō (Daisuke ITO)
(1953) 女間者秘聞　赤穂浪士 Onna kanja hibun: Akō rōshi (Yasushi SASAKI)
(1953) 大菩薩峠　甲賀一刀流の巻 Daibosatsu Tōge (Kunio WATANABE)
(1953) 大菩薩峠　第二部　壬生と島原の巻　三輪神杉の巻 Daibosatsu Tōge - Dai-ni-bu: Mibu to Shimabara no maki; Miwa kamisugi no maki (Kunio WATANABE)
(1953) 大菩薩峠　第三部　竜神の巻　間の山の巻 Daibosatsu Tōge - Dai-san-bu: Ryûjin no maki; Ai no yama no maki (Kunio WATANABE)
(1954) 新選組鬼隊長 Shinsengumi oni-taichō | The Last of Samurai (Toshikazu KŌNO)
(1955) 血槍富士 Chiyari Fuji | Bloody Spear at Mount Fuji (Tomu UCHIDA)
(1956) 赤穂浪士 天の巻 地の巻 Akō Rōshi: Ten no Maki, Chi no Maki (Sadatsugu MATSUDA)
(1956) 三っ首塔 Mitsu-kubi-tō| Three Heads Tower (Tsuneo KOBAYASHI)
(1956) 逆襲獄門砦 Gyakushu gokumon tōride | Rebellion from Below (Tomu UCHIDA)
(1957) 大菩薩峠 Dai-bosatsu tōge | Souls in the Moonlight 1 (Tomu UCHIDA)
(1958) 大菩薩峠　完結篇 Daibosatsu tōge - Dai ni bu | Souls in the Moonlight 2 (Tomu UCHIDA)
(1958) 紫頭巾 Murasaki zukin | The Though in a Purple Hood (Hideaki ONISHI)
(1958) 浅間の暴れん坊 Asama no abarenbō| Free Spirit of Asama (Toshikazu KŌNO)
(1959) 大菩薩峠　完結篇 Daibosatsu tôge - Kanketsu-hen | Souls in the Moonlight 3 (Tomu UCHIDA)
(1959) 血闘水滸伝　怒濤の対決 Kettō suikoden: Dotō no taiketsu | The River of Fury (Yasushi SASAKI)
(1959) 浪花の恋の物語 Naniwa no koi no monogatari | Chikamatsu’s Love in Osaka (Tomu UCHIDA)
(1959) 忠臣蔵　桜花の巻　菊花の巻 Chushingura: ouka no maki, kikka no maki | The Great Avengers (Sadatsugu MATSUDA)
(1959) 蜘蛛の巣屋敷　お役者文七捕物暦 Oyakusha Bunshichi Torimono Koyomi Kumo no Su Yashiki (Tadashi SAWASHIMA)
(1960) 酒と女と槍 Sake to onna to yari | The Master Spearman (Tomu UCHIDA)
(1960) 維新の篝火 Yoto monogatari: Hana no Yoshiwara hyaku-nin giri | Hero of the Red Light District (Tomu UCHIDA)
(1960) 壮烈新選組　幕末の動乱 Shoretsu shinsengumi - bakumatsu no doran (Yasushi SASAKI)
(1961) 赤穂浪士 Akō rōshi (Sadatsugu MATSUDA)
(1963) 地獄命令 Jigoku meirei | Orders from Hell (Shigehirō OZAWA)
(1963) 十三人の刺客 Jūsan-nin no shikaku | The Thirteen Assassins (Eiichi KUDŌ)
(1964) 大勝負 Dai satsujin | The Great Battle (Eiichi KUDŌ)

(1950 - reż. Hiroshi INAGAKI)
俺は用心棒
Ore wa yojinbō
I Am a Bodyguard

(1952 - reż. Ryō HAGIWARA)
赤穂城
Akō-jō
Castle of Revenge

(1954 - reż. Toshikazu KŌNO)
新選組鬼隊長
Shinsengumi oni-taichō
The Last of Samurai

(1953 - reż. Kunio WATANABE)
大菩薩峠
Daibosatsu tōge

大菩薩峠　第二部　壬生と島原の巻　三輪神杉の巻
Daibosatsu tôge - dai-ni-bu: Mibu to Shimabara no maki; miwa kamisugi no maki

大菩薩峠　第三部　竜神の巻　間の山の巻
Daibosatsu tôge - dai-san-bu: Ryûjin no maki; Ai no yama no maki

(1955 - reż. Tomu UCHIDA)
血槍富士
Chiyari Fuji
Bloody Spear at Mount Fuji

(1956 - reż. Tomu UCHIDA)
逆襲獄門砦
Gyakushu gokumon toride
Rebellion from Below

(1956 - reż. Sadatsugu MATSUDA)
赤穂浪士 天の巻 地の巻
Akō Rōshi: Ten no Maki, Chi no Maki

(1958 - reż. Hideaki ONISHI)
紫頭巾
Murasaki zukin
The Though in a Purple Hood

(1958 - reż. Toshikazu KŌNO)
浅間の暴れん坊
Asama no abarenbō
Free Spirit of Asama

(1959 - reż. Yasushi SASAKI)
血闘水滸伝　怒濤の対決
Kettō suikoden: Dotō no taiketsu
The River of Fury

(1957, 1958, 1959 - reż. Tomu UCHIDA)
大菩薩峠 Dai-bosatsu tōge | Souls in the Moonlight 1
大菩薩峠　完結篇 Daibosatsu tôge - Dai ni bu | Souls in the Moonlight 2
大菩薩峠　完結篇 Daibosatsu tôge - Kanketsu-hen | Souls in the Moonlight 3

(1959 - reż. Tomu UCHIDA)
浪花の恋の物語
Naniwa no koi no monogatari
Chikamatsu’s Love in Osaka

(1959 - reż. Sadatsugu MATSUDA)
忠臣蔵　桜花の巻　菊花の巻
Chushingura: ouka no maki, kikka no maki
The Great Avengers

(1960 - reż. Tomu UCHIDA)
酒と女と槍
Sake to onna to yari
The Master Spearman

(1960 - reż. Tomu UCHIDA)
維新の篝火
Yoto monogatari: Hana no Yoshiwara hyaku-nin giri
Hero of the Red Light District a.k.a. Killing in Yoshiwara

(1960 - reż. Yasushi SASAKI)
壮烈新選組　幕末の動乱
Shoretsu shinsengumi - bakumatsu no doran

(1961 - reż. Sadatsugu MATSUDA)
赤穂浪士
Akō rōshi

(1963 - reż. Eiichi KUDŌ)
十三人の刺客
Jūsan-nin no shikaku
The Thirteen Assassins

(1964 - reż. Eiichi KUDŌ)
大勝負
Dai satsujin
The Great Battle







W latach 1950-1962 Chiezō Kataoka przywołał na filmowy ekran legendarną postać Tōyama no Kin-san, wytatuowanego samuraja-detektywa, znanego wcześniej ze sztuk teatru kabuki.
Było to 17 pełnometrażowych produkcji dla wytwórni Toei. Oto wybrane filmy z tego cyklu:

(1955) 喧嘩奉行 Kenkabugyō (Yasushi SASAKI)
(1955) 荒獅子判官 Arajishi hangan (Yasushi SASAKI)
(1957) はやぶさ奉行 Tōyama no Kin-san: hayabusa bugyō | The Falcon Magistrate (Kinnosuke FUKADA)
(1958) 火の玉奉行 Tōyama no Kin-san: hinotama bugyō | Fireball Magistrate (Kinnosuke FUKADA)
(1959) 江戸っ子判官とふり袖小僧 Tōyama no Kin-san Edokko Hangan to Furisode Kozo | The Edo Official and Apprentice)
(1959) たつまき奉行 Tōyama no Kin-san: tatsumaki bugyō | Whirlwind Magistrate (Masahiro MAKINO)
(1960) 御存じいれずみ判官 Tōyama no Kin-san: Gozon-ji irezumi hangan | The Official with Tattoo (Yasushi SASAKI)
(1961) さいころ奉行 Tōyama no Kin-san: saikoro bugyō (Kōkichi UCHIDE)
(1962) さくら判官 Tōyama no Kin-san: sakura hangan | The Cherry Blossom Magistrate (Shigehiro OZAWA)

(1951 - reż. Masahiro MAKINO)
女賊と判官
Nyozoku to hangan

(1955 - reż. Yasushi SASAKI)
荒獅子判官
Arajishi hangan

(1955 - reż. Yasushi SASAKI)
喧嘩奉行
Kenkabugyō

(1957 - reż. Kinnosuke FUKADA)
海賊奉行
Kaizoku bugyō

(1960 - reż. Yasushi SASAKI)
御存じいれずみ判官
Tōyama no Kin-san: Gozon-ji irezumi hangan
The Official with Tattoo

(1961 - reż. Kōkichi UCHIDE)
さいころ奉行
Tōyama no Kin-san: saikoro bugyō







Od połowy lat 60-tych, w ostatnim już okresie swej działalności artystycznej, Kataoka odstąpił od kreowania wiodących ról w filmach, natomiast grając epizody wspomagał aktorów „samurajskich” młodszego pokolenia, takich jak Hashizo OKAWA, Hiroki MATSUKATA, Tomisaburo WAKAYAMA czy Kinnosuke NAKAMURA. Kilka filmów samurajskich z jego częściowym udziałem:

(1965) 宮本武蔵　巌流島の決斗 Miyamoto Musashi: Ganryû-jima no kettō (Tomu UCHIDA)
宮本武蔵　巌流島の決斗 [Miyamoto Musashi: Duel at Ganryu Isle]
(1969) 賞金稼ぎ Shōkin kasegi | Killer's Mission | Szpieg szoguna (Shigehirō OZAWA)
(1979) 真田幸村の謀略 Sanada Yukimura no bouryaku | Renegade Ninjas a.k.a. Shogun Assassins | Zabić szoguna! (Sadao NAKAJIMA)

(1965 - reż. Tomu UCHIDA)
宮本武蔵　巌流島の決斗
Miyamoto Musashi: Ganryū-jima no kettō
Miyamoto Musashi: Duel at Ganryu Isle

(1969 - reż. Shigehirō OZAWA)
賞金稼ぎ
Shōkin kasegi
Killer's Mission
Szpieg szoguna

(1979 - reż. Sadao NAKAJIMA)
真田幸村の謀略
Sanada Yukimura no bouryaku
Renegade Ninjas a.k.a. Shogun Assassins
Zabić szoguna!




***************************************************************************************
Pisząc ten artykuł wykorzystałem wiele informacji z materiału opublikowanego przez Paghat the Ratgirl dla Weird Wild Realm oraz z biografii zamieszczonej w anglojęzycznej wikipedii.
***************************************************************************************

Filmy z Chiezō Kataoka są raczej trudno dostępne, jednak przy odrobinie wysiłku można ich odnaleźć całkiem sporo:
• Trzyczęściowy cykl Dai-bosatsu tōge | Souls in the Moonlight 1-3 (Tomu UCHIDA) jest do nabycia w Samurai DVD
• W amerykańskim Amazonie są aktualnie dostępne 2 filmy z udziałem Kataoki:
The Godfather of Japan: Final Chapter (DVD) aka Japanese Godfather: Conclusion
oraz Renegade Ninjas [VHS]
• Poprzez Amazon niemiecki można nabyć film 13 Assassins - Das Original (OmU) w reżyserii Eiichi'ego KUDŌ. Film ten to pierwowzór z roku 1964, na bazie którego reżyser Takaashiego MIIKE, nakręcił niedawno własny film o takim samym tytule. Ten sam film, tyle że w wersji z napisami angielski, zapowiedziany jest przez Amazon amerykański w czerwcu 2012 13 Assassins (The Thirteen Assassins)
• Na Amazonie francuskim dostępnych jest 6 tytułów (z napisami francuskimi) – są to 3 filmy w reżyserii Tomu UCHIDY i 3 tytuły Eiichi'ego KUDŌ:
Meurtre à Yoshiwara / Le détroit de la faim / Le mont Fuji et la lance ensanglantée - Coffret 4 DVD
Eiichi Kudo : les treize tueurs / Le grand attentat / Les onze guerriers du devoir - Coffret 3 DVD
• Film „Zabić szoguna” z roku 1979 zostanie wkrótce wydany w Polsce – jest to jeden z ostatnich filmów z udziałem tego aktora
• Kilkadziesiąt filmów z udziałem Kataoki zostało wydanych na DVD w edycjach japońskich, (niestety, w większości bez jakichkolwiek napisów). Możliwe są do nabycia poprzez japoński Amazon oraz inne tamtejsze sklepy wysyłkowe, np.:
CDJAPAN - Chiezo Kataoka
YESASIA - Chiezo Kataoka
• Niektóre filmy z udziałem Chiezō Kataoki można odnaleźć w sieci, jak również angielskie napisy do nich ...

OGAWA NO HOTORI – raz jeszcze. Pierwsze wrażenia

Szambelan klanu (Sasano Takashi) w domenie Unasaka zleca samurajowi Inui Sakunosuke (Higashiyama Noriyuki) odpowiedzialne zadanie: odnalezienie innego samuraja, Sakumy Morie (Kataoka Ainosuke) w celu jego zamordowania. Była to kara wymierzona za samowolne opuszczenie klanu przez Sakumę - w owych czasach było to traktowane jako przestępstwo największego kalibru. Uciekinier Sakuma – dawniej poważany członek klanowej społeczności – popadł bowiem w niełaskę władcy prowincji. Zaczęło się od pisma krytycznego Sakumy, wyrażającego konieczność reform agrarnych i odsunięcia niekompetentnych doradców. Pomimo iż żądania te okazały się słuszne, a wprowadzane dzięki nim zmiany były dla klanu korzystne, wystąpienie Sakumy uznano za obrazę i podważenie autorytetu władcy. W rezultacie Sakuma, zamiast wyrazów uznania został narażony na szykany. Porzucił więc swój klan i wraz z żoną udał się w nieznane. Za ten czyn wydano na niego wyrok śmierci. Pierwszemu egzekutorowi udało się z grubsza ustalić miejsce ukrywania się uciekinierów, lecz nie zdołał wypełnić misji karnej.

Wobec niepowodzenia poprzedniego wysłannika wykonanie wyroku powierzono samurajowi Sakunosuke – wyśmienitemu szermierzowi, który byłby w stanie pokonać równie znakomitego fechmistrza Sakumę. Zadanie zabicia winowajcy - które dla klanowego samuraja mogło się wydawać czymś zupełnie normalnym – w przypadku Sakunosuke okazało się być znacznie bardziej skomplikowane. Ofiarą wyroku miał bowiem być jego własny szwagier, mąż młodszej siostry Sakunosuke, Tazu (Rinko Kikuchi).

Przed Inui Sakunosuke – nowo wyznaczonym egzekutorem, wskazanym przez klanowe władze odgórnie i nieodwołalnie - pojawił się dylemat moralny: wybór pomiędzy więzami rodzinnymi (ninjō), a samurajską powinnością wykonania rozkazu (giri). Co więcej – gdyby Sakunosuke odmówił, przyniosłoby to ostre sankcje wobec członków rodziny Inui: w owych czasach odpowiedzialnością za popełnienie przez kogoś przestępstwo obciążano również członków rodziny winowajcy. W tym przypadku byłaby to odpowiedzialność spotęgowana: do sankcji za ucieczkę Tazu i Sakumy Morie, doszłaby kara za odmowę wykonania rozkazu. Ucierpieć by mogli starzy rodzice Sakunosuke i Tazo, z całą pewnością on sam, jak również jego młoda żona, Kiku (Ono Machiko).

Nastąpiła burzliwa narada rodzinna, w której ojciec (Fuji Tatsuya) wyrażał zrozumienie dla powinności wynikających z feudalnych zależności syna, natomiast matka (Matsubara Chieko) była zdecydowanie przeciwna, przewidując możliwość śmiertelnego starcia pomiędzy własnymi dziećmi. Żona Sakunosuke, która wzorem japońskich małżonek wyrażała swój ból jedynie milczącą postawą i czułymi gestami, zdawała sobie doskonale sprawę, że jej mąż wykonując to okrutne zadanie, równie pewnie może stracić życie, jak jego domniemana ofiara.

Po rozważeniu wszystkich „za i przeciw” Sakunosuke zdecydował udać się w drogę z zamiarem dotarcia do uciekinierów i wypełnienia powierzonej mu misji. Pomimo tej decyzji nadal dręczyły go sprzeczne uczucia: nie dosyć, że nie odczuwał niechęci wobec własnego szwagra, a wręcz pochwalał jego wcześniejsze reformatorskie pomysły - to jeszcze obawiał się sytuacji, jaka siłą rzeczy musiała nastąpić po odnalezieniu uciekinierów. Wówczas Tazu, też dobrze władająca mieczem - mimo że jego siostra, to przecież żona Sakumy - na pewno stanie po stronie męża ... Tak więc z nią również przyjdzie mu stoczyć walkę!

W podróży do Gyotaku – miejscowości w pobliżu Edo, gdzie ostatnio widziano parę uciekinierów - towarzyszył mu wierny sługa Shinzō (Katsuji Ryo), rówieśnik Sakunosuke i Tazu, z którym oboje spędzili dzieciństwo i który był przez nich traktowany jak członek rodziny. Zamiarem Shinzō było zapobieżenie walce pomiędzy rodzeństwem ...

Film dobitnie pokazuje, że prawdziwym problemem dla samurajów wykonujących podobne rozkazy nie było ani odebranie komuś życia ani ryzykowanie własnego – problemem takim mogły być dylematy moralne. Film ten ciekawie naświetla również inne sprawy dotyczące życia samurajów, których dostrzeżenie i ocenę pozostawiam ciekawości widzów ...

Pragnę jednak zaznaczyć, że film ten – pomimo kilku mistrzowsko zaaranżowanych i wykonanych oraz znakomicie sfilmowanych walk samurajskich – nie należy bynajmniej do kina akcji. Osobiście zaliczam go raczej do kina kontemplacji, skłaniającego do zadumy nad trudną sytuacją sytuacją samurajów, nad stopniem komplikacji ich życiowych postaw oraz koniecznością dokonywania trudnych wyborów, co wynikało z racji ich podwójnych zobowiązań – tych, które mieli wobec swoich bliskich oraz tych, które brały się z ich usytuowania w hierarchicznej strukturze klanowej.

Równie znakomita jak fabuła tej opowieści i naświetlony w niej problem, jest konstrukcja samego filmu, dzieła reżysera Shinohary Tetsuo. Obraz ten, w miarę rozwoju akcji, powoduje u widza coraz większe napięcie psychiczne, dorównujące niemal temu jakie musiało towarzyszyć działaniom bohaterów opowiadania. Emocjonalne fragmenty filmu, wynikające z akcji i narracji, zostały przedzielone łagodnymi, poetyckimi przestrzeniami, które pozwalają widzowi na chwilowe odprężenie i złapanie oddechu. Dla kontrastu zostały one wypełnione zdjęciami przecudnych japońskich plenerów i zjawisk natury, które widz może kontemplować towarzysząc Sakunosuke i Shinzō w ich 10-dniowej wędrówki starym górskim szlakiem podróżnym. Pouczające są również dyskusje, jakie prowadzą między sobą obaj wędrowcy – ich rozmowy oraz wspomnienia pokazują relacje pomiędzy panem a jego sługą w niezwykłym, jakże ciekawym świetle. Całości dopełnia piękna muzyka skomponowana przez Takebe Satoshiego.

Na zakończenie zwrócę uwagę widzów oraz czytelników mojego blogu, że scenariusz do tego filmu, autorstwa Hasegawy Yasuo i Iidy Kenzaburō jest kolejną, bodajże już ósmą filmową adaptacją powieści i opowiadań Shuuheia Fujisawy. Pisarz ten okazał się – obok Hasegawy Shinjirō i Yamamoto Shugorō – kolejnym piewcą opowieści samurajskich, którego dzieła zostały uznane za godne przenoszenia na wielki ekran. Z tego względu planuję mu poświęcić następny rozdział swojego blogu.