środa, 2 września 2009

Filmy samurajskie – według Patricka Gallowaya, część 2


Może nie pamiętacie, ale poprzednia książka Patricka Gallowaya, Stray Dogs & Lone Wolves. The Samurai Film Handbook została wydana w roku 2005. Teraz, po 4 latach dalszego penetrowania swojego/i naszego ulubionego tematu - Pat, tropiciel samurajskich skarbów, powrócił do swoich wiernych i zagorzałych czytelników z dodatkowym łupem – jest nim 60 filmów gatunku jidaigeki, czy też może raczej jego podgatunku chanbara, czyli kina samurajskiego.

A ponieważ Pat jest niezwykle interesującym pisarzem-rozmówcą, więc choć wypowiada się znowu w tym samym temacie, to bynajmniej się nie powtarza. I tak - jeśli pierwszy wolumin jego dzieła był wprowadzeniem do gatunku, czymś w rodzaju podręcznika (handbook), to ten drugi jest bardziej podróżą po coraz to nowych terenach, podróżą w której Pat robi dla nas za towarzysza-przewodnika (companion).

Warring Clans, Flashing Blades. A Samurai Film Companion, to tytuł jego nowej książki, który na język polski można przetłumaczyć jako „Walczące klany, błyskające miecze. Przewodnik po filmie samurajskim”. Jest to kolejna podróż po świecie filmowych samurajów, podróż w której za towarzysza mamy dowcipnego Pata.

Bo Pat nam towarzyszy niemal dosłownie - czytając jego książkę, czy też oglądając polecane przez niego filmy odnosi się wrażenie, jakby Pat siedział sobie wygodnie w fotelu obok i rozmawiał z nami o oglądanym filmie. A sposób w jaki Pat będzie z nami rozmawiał jest taki, że jeśli nawet coś z jego propozycji filmowych już wcześniej oglądaliśmy, to mamy ochotę obejrzeć ten film raz jeszcze w towarzystwie Pata.

Nowa książka Pata zawiera 40 pełnych recenzji filmów, z których część stanowi uzupełnienie klasyki filmu samurajskiego opisanej w książce pierwszej; inna część to filmy najnowsze; niektóre z nich to filmy kultowe - a cała reszta to filmy mniej znane, ale są to perły gatunku wyłowione przez naszego drogiego Pata. Podobnie jak w poprzedniej, tak również i w nowej swojej książce Pat-autor nie rzuca swych czytelników od razu na głęboką wodę bez przygotowania i bez kół ratunkowych: najpierw uczy ich jak pływać.

Recenzje filmów poprzedził Pat kilkoma rozdziałami, w których opisał ważne aspekty japońskiej kultury, często obrazowane w filmach o samurajach, np.: ceremonię herbacianą, kowalstwo mieczowe, zen, teatr japoński no, kabuki itp.

Kolejną sekcją Patowej książki jest kilka rozdziałów z biogramami i fotosami przystojnych aktorów oraz ponętnych aktorek; reżyserom, autorom scenariuszy, twórcom muzyki filmowej poświęcił gołe biogramy - jako osobom mniej z natury przystojnym i ponętnym - fotosów oszczędził.

Baczny rzut oka na marginesy stron z recenzjami Pata pozwoli zauważyć, że podobnie jak w poprzedniej jego książce przyczaił się tam Takuan, mnich wszystkowiedzący, który tylko czeka, aby nas uraczyć smacznymi kęsami informacji dodatkowej, takiej która pomoże lepiej zrozumieć kontekst opisywanych przez Pata filmów. Opisywanych w taki sposób, aby cieszyły zarówno czytelnika, jak i oglądającego (z poprzedniej książki Pata pamiętamy, że tam gdzie nie należy, tam Pat nie jest nadmiernie gadatliwy).

Pat również nie lubi się powtarzać - skoro w poprzedniej książce uporządkował recenzowane przez siebie filmy według lat ich zrealizowania, to w tej ułożył je w kolejności epok historii Japonii - zgodnie z epoką, w której akcja danego filmu się toczy.

A oto lista tytułów, jakie z morza filmów jidaigeki Pat dla nas wyłowił:

[I tu znowu mój wtręt techniczny: podobnie jak w poprzednim poście tytuły filmów wyświetlanych w Polsce pogrubiłem (nie musiałem się przy tym zbytnio wysilać, bo jakżeż ich mało); japońskie tytuły filmów podałem kursywą]. Za tytułami można znaleźć linki do miejsc, gdzie taki film można nabyć (R1 oznacza Region 1, R2 oznacza Region 2 itd. Zapoznaj się koniecznie z odrębnym moim postem na temat Kodowania regionalnego filmów

Epoka Heian (starożytna Japonia cesarska) – reprezentowana jest 2 filmami:

Kuroneko (1968 – reż. Kaneto Shindo, tytuł polski Kobieta kot) Kuroneko_R2
• New Tales of the Taira Clan (Shin Heike monogatari) – reż. Kenji Mizoguchi (1955)

Epoka Sengoku (okres walczących księstw)– pokazana jest tutaj w 8 filmach:

• Warring Clans (Sengoku yaro) – reż. Kihachi Okamoto (1963)
• Samurai Saga (Aru kengo na shogai) – reż. Hiroshi Inagaki (1959)
• The Conspirator (Hangyakuji) – reż Daisuke Ito (1961)
Rikyu – reż. Hiroshi Teshigahara (1989)
Ran – reż. Akira Kurosawa (1985)
Shinobi no mono – reż. Satsuo Yamamoto (1962)
• Rise Against the Swords (Abare Goemon) – reż. Hiroshi Inagaki (1966)
• Shogun’s Ninja (Ninja bugeicho Momochi Sandayu) (1980 N. Suzuki) Shogun's Ninja [R1]

Epoka Edo (szogunat Tokugawa) – zilustrowana aż 23 filmami:

• Sleepy Eyes of Death: The Trail of Traps (Nemuri Kyoshiro 9: Burai-Hikae masho no hada) – reż. Kazuo Ikehiro (1967)
• Kill! (Kiru) (1968 K. Okamoto) Kill [R1]
• Whirlwind (Shikonmado – Dai tatsumaki) – reż Hiroshi Inagaki (1964)
Goyokin (tytuł polski Honor samuraja) (1969 H. Gosha) Goyokin [R1]
• In Search of Mother (Mabuta no haha) – reż. Tai Kato (1962)
• Samurai Vendetta (Hakuoki) – reż. Kazuo Mori (1959)
• Tange Sazen: The Mysterious Sword (Tange Sazen: yoto nuretsubame) – reż. Sadatsugu Matsuda (1960)
• Samurai Wolf (Kiba Okaminosuke) – reż. Hideo Gosha (1966)
• Zatoichi Meets Yojimbo (Zatoichi to Yojimbo) – reż. Kihachi Okamoto (1970) Z20:Meets Yojimbo_R2
• The Million Ryo Pot (Tange Sazen yowa: Hyakuman ryo no tsubo) – reż. Sadao Yamanaka (1935)
• Samurai Spy (Ibun Sarutobi Sasuke) (1965 M. Shinoda) Samurai Spy [R1]
Dora-Heita – reż. Kon Ichikawa (2000)
Zatoichi – reż. Shintaro Katsu (1989)
• Bandits vs. Samurai Squadron (Kumokiri Nizaemon) (1978 H. Gosha) Bandits vs Samurai [ALL]
• Festival of Swordsmen (Kengo Tengu Matsuri) – reż. Shigehiro Ozawa (1961)
Shura – reż. Toshio Matsumoto (1971)
• The Ceiling at Utsunomiya (Kaii Utsunomiya tsuritenjo) – reż. Nobuo Nakagawa (1956)
Shiranui Kengyo – reż. Kazuo Mori (1960)
• Hana (Hana yori mo naho) – reż. Hirokazu Kore-eda (2006)
• Quick-Draw Okatsu (Yoen dokufu-den: Hitokiri Okatsu) – reż. Nobuo Nakagawa (1969)
• A Bloody Spear on Mt. Fuji (Chiyari Fuji) – reż. Tomu Uchida (1955)
• Zatoichi’s Pilgrimage (Zatoichi umi o wataru) – reż. Kazuo Ikehiro (1966) Z14:Pilgrimage_R2
• Sleepy Eyes of Death: Castle Menagerie (Nemuri Kyoshiro 12: Akujo-gari) – reż. Kazuo Ikehiro (1969)

Okres Bakumatsu (schyłek epoki Edo, upadek szogunatu Tokugawów) – zobrazowany 8 filmami:

• Shinsengumi Chronicles (Shinsengumi Shimatsuki) – reż. Kenji Misumi (1963)
• Blood End (Tengu-to) – reż. Satsuo Yamamoto (1969)
• Sword of the Beast (Kedamono no ken) (1965 H. Gosha) Sword of the Beast [R1]
• Mask of the Moon (Tsukigata Hanpeita) – reż. Masahiro Makino (1961)
• Satan’s Sword Trilogy (Daibosatsu toge) – reż. Kenji Misumi, Kazuo Mori (1960-61)
• When the Last Sword Is Drawn (Mibu gishi den) – reż. Yojiro Takita (2003)Last Sword_R2
• Love and Honor (Bushi no ichibun) (2006 Y. Yamada) Love and Honor [R1]
• The Last Samurai (Okami yo rakujitsu o kire) – reż. Kenji Misumi (1974)

oraz, jakby na deser, czy przystawkę, jeszcze mini-recenzje 19 filmów:

• Miyamoto Musashi – reż. Kenji Mizoguchi (1944)
Taikoki – reż. Kihachi Okamoto (1987)
• The Ambitious (Bakumatsu) – reż. Daisuke Ito (1970)
Zoku shinobi no mono – reż. Satsuo Yamamoto (1963)
• Samurai Pirate (Dai tozoku) – reż. Senkichi Taniguchi (1963)
• G.I. Samurai (Sengoku Jietai) (1979 K.M. Saito) G.I. Samurai [R1]
• The Sword (Ken) – reż. Kenji Misumi (1964)
• Assassination (Ansatsu) – reż. Masahiro Shinoda (1964) Assassination_R2
• Shogun’s Vault (Gokinzo yaburi) – reż. Teruo Ishii 1964)
• Revenge (Adauchi) – reż. Tadashi Imai (1964)
• Incident at Blood Pass (Machibuse) (1970 H. Inagaki) Incident [R1]
• Watari, Ninja Boy (Daininjutsu eiga Watari) – reż. ... (1966)
Azumi – reż. Ryuhei Kitamura (2003)
Izo (2004 T. Miike) Izo (R1)
• Okatsu the Fugitive (Okatsu kyojo tabi) – reż. Nobuo Nakagawa (1969)
• The Betrayal (Daisatsujin orochi) – reż. Tokuzo Tanaka (1966)
Mashuku mono – reż. Kenji Misumi (1964)
• Inn of Evil (Inochi Bonifuro) – reż. Hideo Gosha (1971)
• The Hidden Blade (Kakushi ken oni no tsume) – reż. Yoji Yamada (2004) Hidden Blade_R2


Nie byłby Pat Patem, gdyby swoich recenzji nie napisał językiem prostym, dowcipnym, z pasją godną maniaka; pisał przecież dla takich samych jak on maniaków; i podobnie jak swoją książkę poprzednią, tak i tą zaopatrzył w bogaty słownik terminów powtarzających się w samurajskich filmach, a całość zamknął indeksem ułatwiajacym szybkie odnalezienie interesujących w danej chwili filmów, czy postaci.

Dobra, dobra robota Pat. Teraz wspólnie udostępnimy ją polskim kinomanom, wśród których jest całkiem sporo podobnych do nas maniaków ...

A wszystkim tym kinomanom poważnym, którzy mają śmiałość traktować filmy samurajskie trochę z góry, też mamy coś do powiedzenia ...

My z Patem - w całej naszej dobrej wierze - uważamy, że filmy samurajskie są to przede wszystkim filmy rozrywkowe, co Pat wyraźnie daje w swoich książkach do zrozumienia (a ja to nieśmiało powtarzam) ... Ale również ...
Tak! Nie myślcie sobie, wy (o ile tacy się ujawnią) malkontenci, że w filmach samurajskich słychać tylko szczęk mieczy i widać krew bryzgającą po ekranach, bo ...
chociaż filmy z tego gatunku zawsze muszą zawierać trochę mniej lub więcej walki (a są to walki na baaardzo ossstre miecze, więc bywa, że krew leje się strumieniami), to filmy te mają w sobie również duuużo humanizmu - jest w nich miejsce dla podziwu natury, dla miłości i dla nienawiści, dla przyjaźni i dla wrogości, dla poświęcenia i dla zdrady, dla odwagi i dla strachu, dla pogoni i dla ucieczki – dla ... dla wszelkiej maści ludzkich wad i zalet, dla wzlotów i dla upadków.

Jest w tych filmach również zawarta pewna wizja ... obraz japońskiej historii ... historii widzianej oczami filmowych twórców, wizja historii pokazywana widzom, nie tylko japońskim. Oby tylko kinematografie innych narodów umiały w podobny sposób, tak ciekawie i tak barwnie (nawet w filmach czarno-białych), o historii własnych krajów opowiadać.

A trzeba przy tym pamiętać, że filmy te, zwłaszcza filmy sprzed lat 80-tych, robione były z przeznaczeniem głównie na rynek wewnętrzny, japoński - rzadko z myślą o ich eksporcie. My, to znaczy widownia zachodnia, a więc amerykańska, europejska, a wśród niej liczna rzesza kinomanów polskich – większość tych filmów dopiero zaczynamy odkrywać; i niejeden z tych na nowo odsłoniętych obrazów nas jeszcze zachwyci, a może być i tak, że powali na kolana ...
Czego i Wam Przyjaciele-Kinomani, zwolennicy oraz przeciwnicy chanbary, w głębi duszy i z całego serca życzę

Kenshin/daruma (chwilowo zakręcony w Irlandii)

3 komentarze:

  1. Bardzo ciekawy blog - widze, ze moja kolekcje filmow bedzie trzeba znow zaczac poszerzac, bo pojawily sie nieznane mi tytuly. A swoja droga Sensei, ta chwila zakrecenia w Irlandii to juz troszke trwa... :)

    OdpowiedzUsuń
  2. Hi Yakubu,
    Dzięki za miły komentarz odnośnie mojego bloga, będę się starał podtrzymywać tę dobrą opinię ...
    Wkrótce do Was odwiedzę, może nawet nieco dłużej pobędę, żeby się troszkę nawzajem poobijać, no i wspólnie pooglądać jakieś filmy :)) Pzdr

    OdpowiedzUsuń
  3. Ledwo z UK przyszła do mnie książka "Stray Dogs & Lone Wolfes" Pata a już natknąłem się na info o następnej. Nie pozostaje mi nic innego jak zamówić ją także bo styl jakim jest napisana pierwsza wciąga niesamowicie. Czego nie da się powiedzieć o "The Samurai Film" Alana Silvera którą rozczarowałem się, z uwagi na język i zbyt dużą ilość miejsca poświęconą na puste omawianie mise en scene i fabuły. Kompletuję właśnie materiały do pracy licencjackiej o kinie samurajskim i choć większość omawianych filmów już widziałem to książki Pata będą tu niebagatelną pomocą.

    OdpowiedzUsuń